داشتن تابعیت دوگانه (دو پاسپورت) سفر را در بسیاری از موارد سادهتر میکند اما محدودیتها و نکات مهمی هم دارد که باید بدانید تا در مسیر سفر مشکل حقوقی یا اجرایی پیدا نکنید. در ادامه نکات عملی، محدودیتها و توصیههای ویژه برای ایرانیانی که پاسپورت دوم (مثل سائوتومه و پرینسیپ) دارند را جمعبندی کردهام.
۱) اصل عمومی
هر کشور حق دارد ورود و خروج افراد را براساس گذرنامهای که آن کشور برای آنها شناسایی میکند، اعمال کند. بسیاری از کشورها از شما میخواهند هنگام ورود و خروج همان گذرنامه را نشان دهید که برای ورود استفاده کردهاید.
ایران رسماً تابعیت مضاعف را به رسمیت نمیشناسد؛ بنابراین در داخل ایران شما صرفاً به عنوان شهروند ایرانی شناخته میشوید و باید از گذرنامه ایرانی برای ورود و خروج استفاده کنید.
۲) هنگام ورود و خروج به ایران
شما باید با گذرنامه ایرانی وارد و از ایران خارج شوید. استفاده از گذرنامه خارجی برای عبور از مرزهای ایران معمولاً پذیرفته نمیشود و ممکن است باعث برخوردهای اداری یا قانونی شود.
سفارت یا کنسولگری کشور دوم (مثلاً STP) در ایران معمولاً حق ارائه خدمات کنسولی داخل خاک ایران برای شما ندارد؛ به عبارت دیگر در ایران از حمایت کنسولی کشور دوم محروماید.
۳) استفاده از پاسپورت دوم در سفرهای بیرون از ایران
برای سفر به کشورهای ثالث، بهترین استراتژی استفاده از گذرنامهای است که بیشترین مزایای ویزایی یا آسانی ورود را بدهد (مثلاً برای سفر بدون ویزا یا ویزای فرودگاهی از پاسپورت STP استفاده کنید).
اما مراقب باشید: در برخی کشورها اگر هنگام ورود از یک گذرنامه و هنگام خروج از گذرنامه دیگر استفاده کنید، این موضوع میتواند باعث ایجاد پروندۀ ورود/خروج ناسازگار و مشکلات در دفعات بعدی شود (مثلاً محدودیت ورود، اخذ ویزا در آینده، یا مشکل در محاسبه مدت اقامت).
۴) ورود و خروج به/از کشورهای سوم با هر دو گذرنامه
در کشورهای شینگن یا اتحادیه اروپا: معمولاً آزادید با هر گذرنامهای وارد شوید، اما مرزبانان ممکن است از شما بخواهند شفافسازی کنید چرا از دو گذرنامه استفاده میکنید—مهم این است که همیشه اطلاعات دقیق و یکسان (نام، تاریخ تولد، شماره بلیت) بین مدارک یکسان باشد.
در برخی کشورها داشتن دو تابعیت ممکن است باعث بازرسیهای بیشتر یا الزام به ارائه مدارک بیشتر شود (مثلاً وضعیت اقامت، مدرک برگشت، یا وجه کافی).
محدودیتهای عملی و ریسکها
اختلاف اطلاعات بین دو پاسپورت (مثلاً نام کوچک/خانوادگی متفاوت یا تاریخ تولد جابجا): میتواند باعث منع ورود، تأخیر، یا نیاز به توضیح و مستندات شود.
ممنوعیت ورود بر اساس ملیت: برخی کشورها ممکن است برای اتباع یک ملیت محدودیت ورود داشته باشند؛ اگر یکی از پاسپورتها متعلق به کشوری با محدودیت است، حتی استفاده از پاسپورت دوم هم ممکن است در برخی شرایط بررسی شود (مثلاً اگر مهاجرتبان متوجه شود شما تبعه آن کشور نیز هستید).
سربازی/قوانین داخلی: برای مردان ایرانی، مسائل نظام وظیفه میتواند در خروج از ایران تأثیرگذار باشد، حتی اگر پاسپورت دوم داشته باشند — تا زمان تسویه یا معافیت رسمی، ممکن است خروج محدود شود.
سوابق قضایی یا ممنوعالخروجی: داشتن تابعیت دوم در این موارد کمکی نمیکند؛ دولت ایران میتواند شما را ممنوعالخروج کند و پاسپورت دوم در ایران معمولاً نقشی در لغو این محدودیت ندارد.
موارد ویژه برای صاحبان پاسپورت STP
پاسپورت STP اجازه ورود بدون ویزا یا ویزای فرودگاهی به بیش از ۵۵ کشور را میدهد — این مزیت را خارج از ایران میتوانید استفاده کنید.
اما هنگام برگشت به ایران یا در تعامل با نهادهای ایرانی، همیشه باید هویت ایرانیتان را محترم بشمارید و از گذرنامه ایرانی استفاده کنید.
توصیههای عملی (چکلیست قبل از سفر)
همیشه گذرنامه ایرانیتان را همراه داشته باشید وقتی از/به ایران میروید.
برای سفرهای بینالمللی، بلیت و ویزا را با همان پاسپورتی که در فرودگاه ارائه میدهید هماهنگ کنید (ورود و خروج با همان گذرنامه بهتر است).
از یکسان بودن اطلاعات شخصی (اسامی، تاریخ تولد) در هر دو گذرنامه و بلیت/ویزا مطمئن شوید.
کپی اسناد مهم (پاسپورتها، شناسنامه، حکم معافیت یا کارت پایان خدمت) را در دسترس داشته باشید.
در صورت سابقه کیفری، ممنوعالخروجی یا مسائل نظام وظیفه، قبل از سفر با مراجع ذیربط هماهنگ کنید.
هنگام استفاده از پاسپورت دوم برای تسهیل ویزا یا ورود، رسیدها و اسناد مربوطه را نگه دارید تا در صورت سؤال مرزی سند داشته باشید.
نکات حقوقی و کنسولی
در کشورهایی که به شما خدمات کنسولی میدهند، استفاده از پاسپورت دوم برای دریافت خدمات ممکن است سریعتر باشد؛ اما در ایران، کنسولی کشور دوم به شما کمک رسمی نخواهد کرد.
اگر در کشور دیگر با مشکل روبهرو شوید (بازجویی، بازداشت، یا دعاوی حقوقی)، بسته به شرایط، ممکن است هر دو کنسولگری (ایران و کشور دوم) بتوانند کمک کنند اما در ایران تنها کنسولگری ایران قادر به دخالت رسمی است.
خلاصۀ اجرایی: تابعیت دوگانه همچنان ابزار مفیدی برای افزایش آزادی سفر است، اما در مورد ایران باید محتاط بود: همیشه برای ورود/خروج به ایران از گذرنامه ایرانی استفاده کنید، اطلاعات بین مدارک را هماهنگ نگه دارید و پیش از سفر مسائل نظام وظیفه یا حقوقی را حل کنید تا از مشکلات جلوگیری شود.
دفتر ونک:خیابان ولیعصر بالاتر از میدان ونک، پلاک 2475، واحد 8
ایمیل: INFO@saotomeandprincipe.ir
تلفن تماس: 02188883653