نحوه خروج و ورود چندباره با پاسپورت دوم و ایرانی

الف) اصول حقوقی و کلی

• تابعیت‌های متعدد: داشتن دو یا چند گذرنامه به‌معنی داشتن تابعیت‌های جداگانه است. هر کشور حق دارد شهروندان خود را طبق قوانین داخلی خود بشناسد و تعیین کند هنگام ورود یا خروج کدام گذرنامه استفاده شود.
• قانون ایران درباره خروج/ورود: جمهوری اسلامی ایران تابعیت مضاعف را عملاً به رسمیت نمی‌شناسد؛ اما در عمل، ایرانیان دو تابعیتی باید هنگام ورود و خروج به/از ایران از گذرنامه ایرانی استفاده کنند. مقامات مرزی ایران معمولاً الزام دارند که خروج و ورود با گذرنامه ایرانی انجام شود.
• قانون کشورهای خارجی (مثل STP): بسیاری از کشورها از شهروندان خود می‌خواهند هنگام ورود/خروج از خاک آن کشور از گذرنامه آن کشور استفاده کنند؛ برخی کشورها این الزام را دارند، برخی اجباری نیست اما توصیه می‌شود.
• نتیجه‌گیری عملی: در مسیرهایی که ایران نقش دارد (ورود/خروج از ایران)، همیشه از گذرنامه ایرانی استفاده کن. در جاهای دیگر (ورود به شینگن، پرتغال، سایر کشورها) معمولاً با گذرنامه‌ای که برای ورود نیاز به ویزا ندارد یا ویزا معتبر دارد وارد شو — اما هماهنگی خروج/ورود از کشوری که از آن خارج می‌شوی باید در نظر گرفته شود.

ب) قوانین و رفتار توصیه‌شده در مرزها — سناریوهای معمول

1. خروج از ایران و ورود به یک کشور ثالث (مثلاً پرتغال یا شینگن)

• خروج از ایران: تا زمانی که قانون ایران بلوغ (مثلاً تکلیف نظام وظیفه مردان) را حل نکرده باشد یا ممنوعیت خروج نداشته باشی، باید با گذرنامه ایرانی از ایران خارج شوی. در فرودگاه ایران کارت پرواز و گذرنامه ایرانی را نشان ده.
• ورود به کشور مقصد: در هنگام پرواز و چک پاسپورت ورودی خارج از ایران، می‌توانی از گذرنامه دوم (STP) استفاده کنی تا ویزای شینگن/پرتغال که به آن متکی هستی نشان داده شود. برخی خطوط هواپیمایی پیش از اجازه پرواز کنترل می‌کنند؛ پس هنگام چک توسط ایرلاین در ایران ممکن است لازم باشد ویزای معتبر یا مجوز ورود با گذرنامه‌ای که می‌خواهی با آن وارد شوی ارائه کنی. راهکار: در کانتر شرکت هواپیمایی در ایران، هم گذرنامه ایرانی (برای خروج) و هم گذرنامه STP (برای ورود/ویزا) را ارائه کن و توضیح بده که با کدام گذرنامه قصد ورود داری.
• نکته عملی: به‌خصوص اگر ویزای شینگن‌ات روی گذرنامه STP است، هنگام چک ایرلاین، شرکت هواپیمایی ممکن است تقاضای دیدن ویزای شینگن در گذرنامه STP کند؛ بنابراین همراه داشتن هر دو گذرنامه و نشان دادن ویزا در همان زمان ضروری است.

2. بازگشت به ایران از خارج

• خروج از کشور ثالث: هنگام خروج از کشوری غیرایرانی، معمولاً:

  • اگر در آن کشور اقامت دائم داری یا پاسپورت آن کشور را نشان می‌دهی، خروج را با همان گذرنامه انجام بده تا ورود بعدی به همان کشور با مشکل روبه‌رو نشود.
  • اما چون ورود به ایران باید با گذرنامه ایرانی باشد، در کانتر خروجِ کشور ثالث باید به‌صورت هماهنگ عمل کنی: برخی کشورها هنگام خروج کنترل ارزی و خروجی گذرنامه را با مهر می‌زنند؛ در این حالت بهتر است مسئول مرز یا ایرلاین را از قصدت برای ورود به ایران با گذرنامه ایرانی مطلع کنی تا مشکلی در ورود مجدد به کشور ثالث پیش نیاید.

• ورود به ایران: حتماً از گذرنامه ایرانی استفاده کن. اگر هنگام خروج از کشور ثالث با گذرنامه STP مهر خروج خورده باشد، در ورود مجدد به همان کشور (برای بازگشت به آن کشور بعداً) ممکن است با اختلاف تاریخ و مهر مواجه شوی؛ پس نگهداری هر دو گذرنامه و شفاف‌سازی هنگام عبور مرزی اهمیت دارد.

3. ترانزیت بین‌المللی (مثلاً پرواز از ایران به شینگن با توقف در کشور سوم)

• چک‌این و کنترل در مبدا: هواپیمایی‌ها معمولاً مدارک ورود نهایی به مقصد را در مبدا کنترل می‌کنند. اگر ویزای شینگن روی گذرنامه STP است، هم‌زمان گذرنامه ایرانی را برای خروج و گذرنامه STP را برای ویزا نشان بده.
• عبور از گیت ترانزیت: در گیت‌های ترانزیت معمولاً مهر ورود/خروج خاصی زده نمی‌شود، اما هر کشوری قوانین خاص خود را دارد؛ اگر نیاز به خروج از فرودگاه ترانزیت داری، مطمئن شو که ویزای خروج یا مجوز لازم را در گذرنامه‌ای که قصد استفاده داری داری.

4. ورود به شینگن یا کشورهای شینگن با پاسپورت دوم

• اگر ویزای شینگن روی گذرنامه STP صادر شده، هنگام ورود به محدوده شینگن (گیت کنترل پاسپورت) گذرنامه STP را نشان بده.
• یادآوری: افسر مرزی ممکن است سوالاتی درباره تابعیت مضاعف و ارتباطات با ایران بپرسد — پاسخ صادقانه و مدارک حمایتی (بلیط برگشت، رزرو هتل، بیمه سفر، مدارک مالی) همراه داشته باش.

ج) نکات عملی، هشدارها و موارد حساس

1. مردان مشمول خدمت سربازی:

• طبق قوانین ایران مردان مشمول باید تکلیف نظام وظیفه را قبل از خروج حل کنند یا هنگام خروج از ایران با ریسک مواجه می‌شوند. حتی اگر شهروند دیگری باشی، در مرز ایران با گذرنامه ایرانی کنترل می‌شوی. ترتیب گرفتن اظهار خروج موقت یا کارت خروج لازم را بررسی کن.

2. مهرها و تاریخ‌های تناقضی بین گذرنامه‌ها:

• اگر در گذرنامه STP مهر ورود به کشوری دارد اما خروج از همان کشور با گذرنامه ایرانی مهر خورده، ممکن است در دفعات بعدی ورود به همان کشور مشکلاتی پیش آید. برای جلوگیری از بروز اختلاف، هنگام عبور مرزی با افسر مرزی شفاف باش و هر دو گذرنامه را نشان بده تا مهرها و رویدادها قابل تطبیق باشند.

3. اعلام پاسپورت‌ها به ایرلاین و کنسولگری:

• هنگام چک‌این در ایرلاین، همیشه گذرنامه‌ای را نشان بده که ویزای مقصد روی آن است تا هواپیما اجازه سوار کردنت را بدهند. هم‌زمان گذرنامه ایرانی را برای خروج از ایران ارائه کن.
• اگر ویزا روی گذرنامه ایرانی صادر شده ولی می‌خواهی با گذرنامه STP وارد شوی (یا بالعکس)، بهتر است قبل از سفر با ایرلاین و سفارت مقصد هماهنگ کنی.

4. نکات مربوط به ویزاهای چندگانه و اقامت بلندمدت:

• اگر قصد استفاده از ویزای شینگن برای ورود و سپس تغییر وضعیت/درخواست ویزای ملی در خود اروپا را داری، قوانین محل ورود را دقیق بررسی کن و در صورت لزوم از مشاور مهاجرتی کمک بگیر. استفاده از دو گذرنامه برای «دور زدن» قوانین معمولاً پیامدهای حقوقی و ممنوعیت ورود به دنبال دارد.

5. خطرات پنهان‌کاری یا اظهار ناقص:

• هرگونه پنهان‌کاری درباره تابعیت دوم در فرم‌های رسمی یا هنگام مصاحبه و ورود می‌تواند منجر به جریمه، رد ویزا، ضبط گذرنامه یا حتی ممنوعیت ورود شود. صداقت بهترین راهکار است.

د) نمونه فرایند عملی — چک‌لیست گام‌به‌گام برای یک سفر معمولی (ایران → شینگن → بازگشت ایران)

1. پیش از سفر:
   • بررسی وضعیت نظام وظیفه (برای مردان).
   • اطمینان از داشتن ویزای شینگن روی گذرنامه STP (در صورت نیاز).
   • چاپ بلیت رفت و برگشت، رزرو هتل، بیمه سفر و مدارک مالی.
   • کپی از هر دو گذرنامه و مدارک حمایتی در دستگاه/فضای ابری.
2. در فرودگاه ایران (چک‌این):
   • ارائه گذرنامه ایرانی برای خروج از ایران.
   • هم‌زمان گذرنامه STP را به ایرلاین نشان بده تا ویزا و مجوز ورود مقصد بررسی شود.
   • مطمئن شو مهر خروج روی گذرنامه ایرانی زده می‌شود.
3. در ورودی کشور مقصد (شینگن):
   • ارائه گذرنامه STP به افسر مرزی برای ورود (ویزای شینگن ویزا روی آن).
   • ارائه مدارک حمایتی (بلیط برگشت، بیمه، رزرو هتل).
4. هنگام بازگشت به ایران:
   • از گذرنامه STP یا محلی برای خروج از شینگن استفاده کن (درصورتی که خروج با همان گذرنامه انجام شود، مهر خروج آن گذرنامه می‌خورد).
   • در کانتر ایرلاین هنگام ترمینال مبدا، اطلاع بده که قصد ورود به ایران با گذرنامه ایرانی را داری؛ در صورت نیاز هر دو گذرنامه را نشان بده.
   • ورود به ایران را با گذرنامه ایرانی انجام بده و مهر ورود ایران روی آن ثبت می‌شود.

هـ) پرسش‌های پرتکرار (FAQ کوتاه)

• آیا می‌توانم هر بار با گذرنامه‌ای که راحت‌تر است سفر کنم؟ پاسخ: تا حدی بله، اما ورود/خروج از هر کشوری باید مطابق قوانین آن کشور انجام شود؛ برای ایران همیشه از گذرنامه ایرانی استفاده کن.
• آیا باید به سفارت‌ها بگویم تابعیت دوم دارم؟ پاسخ: در فرم‌های رسمی و هنگام درخواست ویزا باید تابعیت‌ها را صادقانه اعلام کنی؛ پنهان‌کاری ریسک‌ بالا دارد.
• آیا دو گذرنامه همزمان قابل استفاده هستند؟ پاسخ: از نظر فنی بله، ولی مرزبانان و ایرلاین‌ها باید از هویت و ویزای مناسب مطلع شوند؛ همیشه هر دو گذرنامه را همراه داشته باش.

و) جمع‌بندی سریع و توصیه نهایی

• قانون کلی: هنگام عبور از مرزهایی که ایران در آن ذی‌نفع است (ورود/خروج به ایران)، از گذرنامه ایرانی استفاده کن. در بقیه مرزها از گذرنامه‌ای استفاده کن که شرایط ورود (ویزا یا معافیت) را فراهم می‌کند.
• همیشه هر دو گذرنامه را همراه داشته باش، هنگام چک‌این و کنترل مرزی هر دو را نشان بده، و درباره هرگونه تناقض مهر/تاریخ‌گذاری با مسئولین مرز شفاف باش تا مشکلات آینده پیش نیاید.
• صداقت و مستندسازی منشا وجوه و دلایل سفر (خصوصاً وقتی ارتباط مالی با ایران وجود دارد) احتمال مواجهه با مشکل را کاهش می‌دهد.